De aandeelhoudersovereenkomst: maatwerk!
Aandeelhouders verschaffen het kapitaal van de vennootschap. Zij hebben er belang bij dat hun (financiële) belangen en die van de vennootschap op een goede manier worden behartigd. Zij kunnen afspraken over hun betrokkenheid bij de vennootschap vastleggen in de statuten van de vennootschap maar ook in een aandeelhoudersovereenkomst.
Het ontwerpen van een aandeelhoudersovereenkomst is maatwerk. De wensen van de partijen moeten nauwkeurig worden geïnventariseerd en vervolgens vertaald naar de bepalingen van de aandeelhoudersovereenkomst.
In deze bijdrage bekijkt Arthur Sweens als advocaat ondernemingsrecht de aandeelhoudersovereenkomst vanuit verschillende invalshoeken.
Waarom een aandeelhoudersovereenkomst?
De statuten van een vennootschap geven vooral regels over de organisatie, de bevoegdheden en de identiteit van de vennootschap. In grote lijnen komt het er op neer dat in een aandeelhoudersovereenkomst afspraken worden gemaakt over het toepassen van de regels die in de statuten zijn vastgelegd. In een aandeelhoudersovereenkomst kunnen over het algemeen meer gedetailleerde afspraken (maatwerk) worden gemaakt dan in de statuten.
Statuten gelden voor alle partijen die bij een vennootschap betrokken zijn. Een aandeelhoudersovereenkomst is alleen bindend voor de partijen bij die aandeelhoudersovereenkomst. Zo hoeven niet alle aandeelhouders bij een aandeelhoudersovereenkomst betrokken te zijn.
Wie kunnen partij zijn bij een aandeelhoudersovereenkomst?
Uiteraard zijn het in de eerste plaats aandeelhouders of een groep van aandeelhouders die in een aandeelhoudersovereenkomst hun afspraken over samenwerking in een aandeelhoudersovereenkomst vastleggen.
Ook bestuurders en commissarissen van een vennootschap maar ook de vennootschap zelf kunnen bij een aandeelhoudersovereenkomst worden betrokken.
De reikwijdte van die afspraken zal wel van partij tot partij verschillen. Aandeelhouders hebben een ander belang en een andere verantwoordelijkheid ten opzichte van de vennootschap dan een bestuurder of een commissaris. Deze laatste groep heeft in de eerste plaats het belang van de vennootschap te behartigen en niet een eigen belang.
Denk bijvoorbeeld aan drie vennoten van een vennootschap onder firma die besluiten de onderneming in te brengen in een besloten vennootschap. Zij zullen dan de afspraken die zij als vennoot hadden gemaakt willen "meenemen" naar de besloten vennootschap. Bij de oprichting van de besloten vennootschap komen zij dit een aandeelhoudersovereenkomst overeen. Of denk aan een groep van aandeelhouders met deels gelijke belangen en achtergrond. Ook zij kunnen in een aandeelhoudersovereenkomst bepaalde afspraken vastleggen om die belangen te beschermen.
Het aanpassen van een aandeelhoudersovereenkomst
Een belangrijk verschil met statuten is dat een aandeelhoudersovereenkomst meestal eenvoudiger is aan te passen: de partijen bij een aandeelhoudersovereenkomst beslissen zelf over een wijziging ervan. Voor een statutenwijziging is nodig dat de algemene vergadering van aandeelhouders in een rechtsgeldig bijeengeroepen vergadering een besluit neemt (vaak met een gekwalificeerde meerderheid) over een wijziging van de statuten. Vervolgens zal de notaris die statenwijziging formeel moeten afronden.
Wat kan er in een aandeelhoudersovereenkomst wordt geregeld?
In een aandeelhoudersovereenkomst kunnen veel onderwerpen worden geregeld. Denk aan afspraken over:
- uitbrengen van een stem;
- aanbieden van aandelen in bepaalde situaties;
- ontslag en benoeming van bestuurders;
- winstverdeling;
- investeringen;
- het uitoefenen van bepaalde bevoegdheden;
- waardering van aandelen;
- informatievoorziening;
- boete bij het schenden van afspraken.
Deze afspraken kunnen meer of minder gedetailleerd zijn. De partijen bij de aandeelhoudersovereenkomst hebben een grote mate van vrijheid om hun afspraken vorm te geven. De grens is meestal dat het niet is toegestaan om met een aandeelhoudersovereenkomst wettelijke of statutaire bepalingen die vooral het belang van de vennootschap beschermen, opzij te zetten.
Wat als de aandeelhoudersovereenkomst en de statuten met elkaar in strijd zijn?
In de praktijk komt het regelmatig voor dat in een aandeelhoudersovereenkomst een afspraak wordt gemaakt die afwijkt van de regeling in de statuten. De vraag is dan of de aandeelhoudersovereenkomst of de statuten moeten worden gevolgd. Een bekend voorbeeld is dat in de statuten bij stemming over een bepaald onderwerp een gewone meerderheid volstaat terwijl in de aandeelhoudersovereenkomst een twee/derde meerderheid is afgesproken. Denk ook aan een vorm van winstverdeling die afwijkt van de statutaire regeling.
Welke regeling gaat voor: de aandeelhoudersovereenkomst of de statuten? Het antwoord op die vraag hangt af van veel factoren: wat was de bedoeling van partijen, welke belangen spelen er, welke bescherming wordt beoogd, welke regeling is eerder overeengekomen (was het juist de bedoeling dat de ene regeling de ander opzij zou zetten) et cetera. Het is niet zo dat een statutaire regeling altijd sterker is dan een aandeelhoudersovereenkomst.
Uitgangspunt is dat in principe beide regelingen moeten worden nageleefd. Zo nodig moeten partijen medewerking verlenen om de beide regelingen met elkaar in overeenstemming te brengen.
Wat gebeurt er als in strijd met de aandeelhoudersovereenkomst wordt gehandeld?
Een aandeelhoudersovereenkomst is een overeenkomst die door de contractpartner moet worden nageleefd. Net als bij "gewone" overeenkomsten kan nakoming van een verplichting uit de aandeelhoudersovereenkomst worden gevorderd.
Stel dat een aandeelhouder in strijd met de afspraken in een aandeelhoudersovereenkomst zijn stem in een vergadering van aandeelhouders niet op de afgesproken wijze uitbrengt. Het zal meestal niet mogelijk zijn een eenmaal uitgebracht stem ongedaan te maken. Het alternatief voor de andere partijen bij de overeenkomst is dan om de schade die zij lijden als gevolg van het in strijd handelen de aandeelhoudersovereenkomst te verhalen.
Kortom
Een aandeelhoudersovereenkomst kan voor een aandeelhouder een nuttig document zijn om belangen te beschermen en veilig te stellen. Bedenk vooraf wat u precies wilt afspreken en zorg er voor dat uw wensen zorgvuldig worden verwoord in de tekst van de aandeelhoudersovereenkomst.
Direct contact Wilt u meer weten wat de Vakgroep Onderneming en Recht voor u kan betekenen? Mail uw vraag of bel ons op 072-512 71 17 of 0223-660 114.
