Aandeelhouders De aandelen van een vennootschap zijn meestal verdeeld over verschillende aandeelhouders. Zij zijn de "eigenaren" van de vennootschap. De wijze waarop de aandelen over de aandeelhouders zijn verdeeld hangt af van de afspraken die de aandeelhouders bij de oprichting van de vennootschap hebben gemaakt. In de loop der tijd kunnen aandelen worden overgedragen en kan de aandelenverhouding wijzigen. De vraag is hoe de aandeelhouders zich onderling behoren te gedragen en of een meerderheid van aandeelhouders de belangen van een minderheid van aandeelhouders moet respecteren. En is er reden een minderheidsaandeelhouder te beschermen tegen de meerderheid? Wat is een minderheidsaandeelhouder? Een kenmerk van een minderheidsaandeelhouder (dat kan zijn een enkele aandeelhouder of een groep van aandeelhouders) is dat deze alleen of als groep geen doorslaggevende stem in de vennootschap hebben. De minderheidsaandeelhouder kan dus niet een beslissing forceren en het beleid van de vennootschap naar zijn hand zetten. De minderheid kan getalsmatig zijn. De aandeelhouder met 49 % van de aandelen tegen de andere aandeelhouder met 51 % van de aandelen of een enkele aandeelhouder met een belang van 5 % of een groep van aandeelhouders met een gezamenlijk belang van niet meer dan 40 % tegenover een blok van twee andere groepen van aandeelhouders met ieder 30 % van de aandelen maar gezamenlijk 60 %. De minderheid kan ook te maken hebben met een beperking in rechten, zoals stemrecht of recht op winstverdeling. Heeft een minderheidsaandeelhouder recht op bescherming? In de wet is geen specifieke bescherming voor een minderheidsaandeelhouder te vinden. Er is wel een algemene regel dat een rechtspersoon en degenen die er bij betrokken zijn zich ten opzichte van elkaar moeten gedragen naar de eisen van redelijkheid en billijkheid. Die regel geldt ook voor aandeelhouders. De regel is niet erg concreet en de vraag is dan ook wanneer gedrag niet meer redelijk en billijk is. In de loop der jaren heeft de rechter in specifieke geschillen tussen meerderheids- en minderheidsaandeelhouders moeten beslissen in welke mate de belangen van een minderheidsaandeelhouder worden beschermd. De rode draad is dat de vennootschap een bijzondere zorgvuldigheidsplicht in acht heeft te nemen ten opzichte van minderheidsaandeelhouders. Hoe die zorgvuldigheidsplicht wordt ingevuld hangt als altijd af van de omstandigheden van het geval. Als de aandeelhouders familieleden van elkaar zijn wordt bijvoorbeeld vaak eerder een plicht tot zorgvuldig handelen aangenomen. Wanneer heeft een minderheidsaandeelhouder recht op bescherming? Het enkele feit dat een aandeelhouder minderheidsaandeelhouder is betekend niet dat hij alleen al daarom een beroep kan doen op bescherming. Het uitgangspunt blijft dat de minderheidsaandeelhouder zich heeft neer te leggen bij beslissingen van een meerderheid. De minderheidsaandeelhouder zal een bijzonder belang moeten hebben wil hij bij de rechter gehoor vinden om bescherming tegen een meerderheid te krijgen. Dit bijzonder belang kan heel gevarieerd zijn: een financieel belang (schade door een dividendbesluit of door een investeringsbeslissing of door een voorgenomen participatie) of een persoonlijk belang (de minderheidsaandeelhouder is tevens bestuurders en dreigt te worden ontslagen). Voor wie geldt de zorgvuldigheidsplicht? Die plicht geldt voor de vennootschap zelf en de aan haar verbonden aandeelhouders, bestuurders en commissarissen. Welke mogelijkheden voor bescherming zijn er?Statuten Bij de oprichting van een vennootschap worden verplicht statuten opgemaakt. De statuten bepalen de interne organisatie van de vennootschap en hoe ieder die bij de vennootschap is betrokken zich ten opzichte van de ander moet gedragen. In de statuten kunnen voorzieningen zijn getroffen om een minderheidsaandeelhouder te beschermen. Denk aan stemrecht, winstverdeling, preferente- en prioriteitsaandelen, overdracht van aandelen, aanbiedingsplicht, benoemingen van het bestuur etc. Door op maat gesneden regelingen kan een minderheidsaandeelhouder toch een relevante invloed op het beleid van en op de beslissingen in de vennootschap hebben. Aandeelhoudersovereenkomst Van statuten kan niet worden afgeweken. In veel gevallen worden daarom nog nadere afspraken vastgelegd in een aandeelhoudersovereenkomst. De aandeelhoudersovereenkomost bindt alleen de partijen die bij deze overeenkomst betrokken zijn. Dit kunnen alle aandeelhouders zijn of een groep van aandeelhouders. Ook de vennootschap zelf kan bij zo'n overeenkomst betrokken zijn. Een aandeelhoudersovereenkomst is een belangrijk document. Het grote voordeel van deze overeenkomst is dat deze eenvoudig is aan te passen als de omstandigheden dat nodig maken. De partijen bij de aandeelhoudersovereenkomst moeten het natuurlijk wel eens worden over een wijziging. Statuten moeten verplicht bij een notaris worden gewijzigd.Een aandeelhoudersovereenkomst mogen de partijen zelf wijzigen. Krachten bundelen Een andere en zeer eenvoudige manier van bescherming is de krachten te bundelen met andere aandeelhouders zodat gezamenlijk wel een doorslaggevende stem in de vennootschap mogelijk wordt. Een wipaandeel Een veel voorkomende voorziening is dat aandelen worden uitgegeven aan een onafhankelijke partij. Denk aan twee aandeelhouders met een gelijk belang van ieder 49 %. Om te voorkomen dat er een patstelling kan ontstaan ontvangt de onafhankelijke partij die het vertrouwen van de beide aandeelhouders heeft 2 % van de aandelen. Bij een patstelling is de stem van de onafhankelijke derde beslissend (daarom wordt het een wipaandeel genoemd). Meestal heeft de onafhankelijke derde een preferent aandeel met alleen stemrecht en zonder recht op winstdeling. Geschillenregeling In de wet biedt ingrijpende vormen van bescherming. In de Geschillenregeling kan worden bereikt dat aandelen verplicht worden overgedragen of overgenomen of dat (tijdelijk) stemrecht wordt ontnomen. Enquête Een andere mogelijkheid is dat de minderheidsaandeelhouder een enquête laat uitvoeren naar het beleid van de vennootschap. Het resultaat van een enquête kan zijn dat bestuurders worden ontslagen, commissarissen worden benoemd, een afwijking van de statuten mogelijk wordt en zelfs dat een vennootschap wordt ontbonden. Advies Denk goed na voordat u minderheidsaandelen verwerft welke voorzieningen voor u zijn getroffen in de statuten of in een aandeelhoudersovereenkomst om uw positie als minderheidsaandeelhouder te beschermen. Heeft u vragen nav dit artikel met betrekking tot dit onderwerp kunt u contact opnemen met Dhr. Arthur Sweens, Tel: 0223-660114 of per mail: sweens@knuwer.nl
