De wereld staat momenteel op zijn kop. Het is een kwestie van overleven, voor sommigen letterlijk, en voor velen in iedergeval in bedrijfsmatige zin. Nu werknemers noodgedwongen thuis zitten, leveringen vanuit het buitenland niet door kunnen komen en er gewerkt moet worden (als er al gewerkt kan worden) onder aangepaste regels, is het te verwachten dat er veelvuldig contractuele afspraken niet (tijdig of op juiste wijze) nagekomen zullen kunnen gaan worden. Begrijpelijk wellicht, maar wie zal er nadelige gevolgen van moeten dragen ?
Wellicht en hopelijk zal er in eerste instantie wel begrip zijn voor de wanprestatie. Maar ongetwijfeld zal het ook tot frustratie en tot claims gaan leiden; zoals gezegd, het wordt voor velen een kwestie van bedrijfsmatig overleven. Juridisch zal dus de vraag gesteld gaan worden of het schenden van een afspraak onder deze omstandigheden tot schadeplichtigheid moet leiden of niet.
Wanneer iemand zijn contractuele verplichtingen niet nakomt (in de woorden van de wet: ‘tekortschiet’) is hij aansprakelijk voor de schade, tenzij het niet aan hem kan worden toegerekend. Het lijkt logisch om te veronderstellen dat een tekortkoming door de corona-crisis niet toerekenbaar is. Maar dat is wat te kort door de bocht. De wet bepaalt namelijk dat de tekortkoming niet toe te rekenen is als het “niet aan zijn schuld te wijten is, noch op grond van de wet, overeenkomst of maatschappelijke opvattingen voor zijn rekening en risico moet komen”. De wet bepaalt bijvoorbeeld dat fouten/tekortkomingen van toeleveranciers van grondstoffen voor rekening van de leverancier van het eindproduct komen. En vaak staan in de overeenkomst (en de daarbij behorende algemene voorwaarden !) regels die bepalen dat iets juist wél toerekenbaar is (bijv. de garanties) of juist niet toerekenbaar is (bijv. de overmacht-bepalingen).
Vooral in wat oudere contracten wordt bij overmacht bijvoorbeeld gerefereerd aan ‘ouderwetse’ bijzondere omstandigheden zoals stakingen, ‘oproer’, overstromingen.Vanzelfsprekend zal over corona als zodanig niets bepaald zijn. Maar misschien dat er wel iets is bepaald over ‘afsluitingen’, beperkende overheidsmaatregelen’, of invoerverboden. Dat soort bepalingen kunnen wel van toepassing zijn.
Indien er niets in de contractuele bepalingen staat dat duidelijk maakt of het juist wel of juist niet moet worden toegerekend, dan zal diegene die zijn verplichtingen niet nakomt, waarschijnlijk schadeplichtig zijn. Dat kan onredelijk voelen, maar bedacht moet worden dat het waarschijnlijk even onredelijk zal zijn als de nadelige gevolgen bij de afnemer komen te liggen.
Voor de leverancier die aan ziet komen dat hij door de bijzondere omstandigheden niet zal kunnen gaan presteren zoals het volgens het contract de bedoeling was, is mogelijk nog een uitweg om zich te beroepen op art. 6: 258 BW; dat bepaalt dat bij onvoorziene omstandigheden de gevolgen van een overeenkomst kunnen worden gewijzigd. Van onvoorziene omstandigheden is evident sprake voor wat betreft de corona-crisis. Maar die onvoorziene omstandigheden moeten dan wel zodanig zijn dat ‘ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet mag worden verwacht’. Ook hier geldt dus weer: natuurlijk is de coronacrisis een begrijpelijke reden waarom iemand niet normaal kan presteren, maar of dat betekent dat die nadelige effecten niet bij hem moeten blijven liggen, maar bij een ander, is de cruciale vraag.
Juist in deze tijden zal een soepele en flexibele houding van een ieder verwacht mogen worden. Probeer er dus samen uit te komen met een redelijke aanpassing indien dat mogelijk is. Maar wat redelijk is, zal nog lastig te bepalen zijn.
Een reden te meer daarvoor is de volgende: het is de réchter die de gevolgen van een overeenkomst kan wijzigen bij onvoorziene omstandigheden. En …. juist vanwege die onvoorziene omstandigheid van de corona-crisis, is ook daar momenteel alles behalve normaal en duurt het ook daar allemaal extra lang. Ook de rechter zal dus begrip hebben voor de bijzondere omstandigheden en wel enige coulance in de opstelling van partijen verlangen.
Als u overleg of advies wilt, dan kunt u contact met mij opnemen:
Harm van Lingen, advocaat contracten- en aansprakelijkheidsrecht bij Knuwer advocaten te Alkmaar.
